Büyüz Bezik Oyunu

BÜYÜK BEZİK

Büyük bezik sekiz deste ile de oynanılır, on iki deste ile de. Sekiz deste ile üç kişi, on iki deste ile dört kişi oy­nar. Üç kişi de herkesin sayısı aynı yazılır. Dört kişide iki­şer kişi ortak olur. Bazen de herkes kendi hesabına oynar.

Ortak olmak için ya kağıt çekilir, yahut oyuncular ar­kadaşlarını seçerler. Ortaklar karşı karşıya otururlar.

Üç kişilik bezik otuz bir veya kırk bir sayıda biter. Da­ha aşağı da oynanılabilir, pazarlığa tabidir. Dört kişide de böyledir.

İkişer ikişer olmak üzere her oyuncu on beş kağıt alır, üç kişiye de on iki kağıt verilir.

Sayı yazmaya başlamak için koz açmak gerekmez. El­de dört as varsa yere açılıp yüz sayı yazılır ve yerden atı­lan asm yerine başka bir as daha konulursa yeniden yüz sayı daha yazmak gerekir ve bu böyle, yüzleri bozuncaya kadar devam eder. Yalnız açılan kozun cinsinden dört as yere konursa bin sayı yazmak beziğin kurallarındandır. Dördüncü ası birden boşaltıp, yani atıp yerine yine o cins­ten, koz olan kağıdın asından biri daha konulursa bin sayı daha yazılır ve bu, o pozisyon bozuluncaya kadar devam, eder. Dört papazla seksen, dört kızla altmış, dört vale ile kırk sayı yazmak oyun icaplarmdandır. Bunların başka başka cinslerden olmasının bir mahzuru yoktur.

Açılan kozun cinsinden dört as açmayıp, yere başka cinsten dört as, dördü de aynı renkten olmak şartı ile açılı­şa 500 sayı yazmak usuldendir. Bunda da her as boşaltılış- ta tekrar edebilir.

Üç ve dört kişilik beziklerde açılan kozun cinsinden dört papaz ele gelir ve bu kağıtlar yere konulursa 800, dört kız 600, dört vale 400, dört onlu 900 sayı kazandırır ve bunlarda da as gibi, üçüncüleri oynanıldıktan sonra, yerle­rine yine o cinsten dördüncülerin konuşunda aynı sayıyı yazmak oyunun kurallarındandır.

Bu sayılardan başka astan başlayarak valeye kadar seri olarak teşekkül eden beş kağıt 250 yazar. Fakat bu sayıyı yazabilmek için bu serinin kozun cinsinden olması gerekir. Bezik oyununda buna “tablo” derler.

Kozun cinsinden olmayan beş kağıtlık serilerde 150 sayı yazmak hakkını verir ve 250, ve 150 sayı yazmak bir kereye mahsus değildir, o cinslerden hangi kağıt çekilirse, aynı sayılar, tablo bozulmadıktan sonra, yani eksiksiz va­ziyeti muhafaza ettikçe yazılabilir.

Üç ve dört kişilik beziğin en büyük sayısı dört bin beş yüzdür. On iki ve on beş deste ile oynamldığma göre de, tabi sayı yazdırıcı mahiyeti bozulmadıktan sonra ortadaki mevcut kağıtlar bitinceye kadar bir çok defa bu sayıyı yaz­mak mümkündür.

Dört bin beş yüzün nasıl ve hangi kağıtlarla yazıldığı­nı anlatmak için, bezik oyunundan esas olan koz açmak bahsinin üzerinde durmak gerekir.

Kağıtlar dağıldıktan sonra, ilk oyuncu elinde koz varsa açar, yahut açmaz, alır almaz koz açmak zorunlu değildir. O kozu zayıf görür, elindeki kağıtların içinde daha ümitli bir kağıt vardır, onu bekler. Ortaya boş bir kağıt oynar, İkincide varsa açar, yoksa o da bir kağıt oynar, üçüncü ve­ya dördüncü de aynı şekilde hareket ederse, dağıtılan kağıt arta kalıp ortaya konulan desteden hepsi sırası ile hepsi bi­rer kağıt çeker.

Koz şöyle açılır

Bir cinsin papazı ile kızının bir arada olması gerekir. Mesela karo papazı, karo kızı gibi. Oyuncu, eline böyle bir kağıt gelirse açık olarak yere koyar, kırk sayı yazar. Eğer bununla beraber yere bir de maça valesi koyarsa yüz sayı yazmak hakkıdır. Maça valesini sonradan, birkaç el geç­tikten sonra koyarsa 50 sayı yazabilir.

İkinci maça kızı ile karo valesini yere açtığı zaman 500, bunları bozmadan bir üçüncü maça kızı ile karo valesi ko­yarsa 1500, dördüncüyü attığı zaman da 4500 sayı yazılır, ve bundan sonra, kızdan veya valeden hangisini çekerse, yerdeki o cins kağıtlardan atıp, onun yerine elindekini ko­yar ve her koyuşta 4500 sayı yazmaya hakkı vardır.

Her zaman 4500 yazılamaz, atılan kozun kızı ile, onun arkadaşı olan valeyi, diğer oyuncular da çeker. O zaman 1500’e, hatta 500’e gidilir. Bu noktaları, yani çıkan kızlarla valeleri hesap etmek gerekir, çoğu defa yere kozun dört kızı açılır, yukarıda söz ettiğimiz gibi bu altı yüz sayı yazdırır ve her defasında yeniden aynı sayıyı yazmak mümkündür. İki­de karo valesi konmuş beş yüz de yazılmıştır. Oyuncu, 1500 yazmak için üçüncü karo valesini bekler. Gelmeyince, iki kızı da 500 sayı diye ayrı ayrı oynayıp 1000 sayı yazabilir. Bu vaziyet vale durumunda da olabilir. Dört kız yerine ele i- ki kız da gelebilir. Bunların yanında dört vale bulunur, o za­man valeleri de 500 diye oynayıp ve 1000 sayı yazabilir.

Yalnız maçadan koz açılmaz, böyle bir mecburiyet yoktur. Kupa da açılır, karo da ispati de…

Kupa koza ispati valesi eşittir. Karoya maça valesi, is­patiye kupa valesi gider.

Beziğin esası açık olarak kurulmuştur. Tabloyu yere açmak, yüz elli tablosunu, binleri, dokuz yüzleri, beş yüz­leri, sekiz yüzleri velhasıl, bütün sayı yazdıran kağıt şekil­lerini yere açmak gerekir. Kağıtlar açıldıktan sonra bu te­şekküllerden hangi kağıt ele gelirse, yere atılmak sureti ile yazı yazılır.

Kağıt atıldığı zaman karşıdaki oyuncu onu daha büyük bir kağıtla tutarsa ve bu kağıt sayı yazdırıcı bir kağıtsa bu kağıdı atan oyuncu sayıyı yazamaz:

-Amerke….

Der, ancak kağıdı tuttuğu zaman sayıyı yazabilir.

Yere açılan hangi kağıtsa, koz odur. Onunla diğer ka­ğıtlar tutulur, kırılır. Koz açılmadıkça, oynanılan kağıtlar büyükten büyüğe doğru teşekkül eder. Büyük, küçüğü ge­çer, daima büyük üstündür.

Bezikte bir de son kağıdı tutmak vardır. Buna “son al­mak” derler, ortadaki kağıtlar bittikten sonra, son eli tut­muş olan hangi kağıdı oynarsa karşısındaki de o cinsten verir, yahut büyültür. Elinde oynanılan kağıttan büyük varsa büyütmeye mecbur değildir, isterse büyültür. Yalnız kozu büyütmek mecburiyeti vardır. Yoksa kozla keser ve onu alan 250 sayı yazar.

Sayılar, market denilen ve üstlerinde sayılar gösteren küçük diller bulunan tahtalara yazılır. Bunların üstünde on, elli, yüz, beş yüz, bin, beş bin gibi rakamları yazılır

Bir kağıt birkaç defa sayılır. Mesela bir papaz kendi cinsinden bir kızla yere açıldıktan sonra yazdığı sayıdan sonra, öbür el yahut birkaç el sonra üç papaz daha konursa seksen sayı yazılır, üç kız daha konursa altmış yazmak oyunun kurallarındandır ve yere açılan dört kızdan, dört papazdan herhangi biri ortaya atılır yani üçe indirilir, buna bezikte boşaltma derler ve yerine tekrar bir papaz veya bir kız konulursa seksen ve altmış sayı yazılabilir ve bu teşek­kül bozuluncaya kadar tabi ki boşaltılmak şartı ile devam edebilir. Bittabi her değiştirmtekte sayı yazmak sureti ile.

Koz olarak açılmayan fakat aynı şekilde, yani papaz ve kızla beraber yere konulan iki kağıtla da yirmi sayı ya­zılır. Bu da boşaltmak sureti ile tekerrür edebilir.

Büyük bezikte kağıt ortaya konulur, herkes birer kağıt çeker.

Ele gelen kağıtları hemen açmak, yere koymak mec­buriyeti yoktur. Oyuncu istediği zaman açmak, göstermek hakkına sahiptir.

Koz olarak açılmayan, fakat aynı şekilde, yani papaz ve kızla beraber yere konulan, iki kağıtla da yirmi sayı ya­zılır. Bu da boşaltmak sureti ile tekrarlanabilir.Yalnız yir­miler, koz açıldıktan sonra açılabilir.

Bezik tatlı ve eğlenceli bir oyundur. Bir aile oyunu… Bir zamanlar İstanbul’da çok oynanılan bir oyundu. Fakat sonra­dan kumar madrabazları bir kumar haline soktular. Kahvele­re, kıraathanelere düştü. O yıllarda poker henüz memleketi­mizde tanınmadığı için, bezik geniş ölçüde revaç buldu.

Bugün büyük bezik eski rağbetini kaybetmiştir. Eski­den İstanbul’un muhtelif semtlerindeki meşhur kıraathane­lerde bir kaç masa büyük bezik oynadığı halde, bugün he­men hemen unutulmuş gibidir.

Önemli kurallar

• İki oyuncunun attığı kağıtlar eşit kuvvette ise, ilk atan eli tutmuş olur.
• Kağıtların hepsi oynanır ve elde birer kağıt kalırsa ve bu kağıtlar müsavi derecede olursa, son eli oynayan o eli kazanır, bu vaziyetten son ellerde istifade edilebilir. Son iki yüz elli sayıyı yazmak için, başka bir avantaj yoktur.
• Eğer kağıtlar eksik verilmiş ise oyunun devamı ta­rafların anlaşmasına bağlıdır.
• Oyunculardan biri fazla kağıt almışsa oyun bozu­lur. Fakat, karşısındaki oyuncu razı olursa oyuna devam edilir. Fazla kağıt alan kağıt çekmeden birbiri ardınca iki kağıt atar. Kumar hırsızları fazla kağıtla oynamayı, suç sayarlar. Karşılarındaki oyuncuları fazla kağıtla yakalar­larsa partinin değil, o oyunun, o elin sonuna kadar sayı yazdırmazlar.
• Daima yüksek sayı yazmaya çalışmamalıdır. Fırsat buldukça ve imkan oldukça küçük sayıları da yirmi gibi, kırk gibi atmamak gerekir. Museviler, bu noktaya çok ehemmiyet verirler. Bezikte en ufak bir sayıyı kaçırmazlar. Fakat eldeki ve çekilecek kağıtlarla yüksek sayı yazmak ih­timali varsa, eldeki ufak sayıyı yazacak kağıtları el dolar ve sıkışık bir durum olursa bozmak gerekir. Birinci derecede beziklere, ikinci derecede iki yüz elliye gidilmelidir. Sekiz yüz, dokuz yüz ve bine gitmek kağıdın gelişine bağlıdır. Bu noktaya daha ziyade küçük bezikte dikkat etmek gerekir. Çünkü büyük bezikte bine, dokuz yüze, sekiz yüze gitmek, 1500, 4500 kovalamak eldeki kağıdın adedine destelerin çokluğu müsaittir. Oyunun çerçevesine sığdınlabilir.
• Büyük bezikte otuz bin, kırk bin sayıyı iki yüz elli ile, bine, dokuz yüz ve sekiz yüze doldurmak güç olduğu için, daima büyük sayı bulmaya savaşmalıdır. Bunun için de yukarıda söylediğimiz gibi kaç kız ve kaç vale çıktığını hesap etmek ve ona göre oynamak gerekir.
• Bin beş yüz yazdıktan sonra, artık beş yüz yazıla­maz. 4500 yazdıktan sonra 1500 yazılamayacağı gibi.
• Kağıdı yalnız elden oynamak şart değildir. Mesela yerdeki tabloyu bozar gibi yapıp, o teşekkülden bir vale oy­nandıktan sonra yerine, eldeki bir valeyi koymak mümkün­dür. Bu, başka kağıtlarla da yapılabilir. Bir nevi blöftür.
• Oyuncular arasında üç ve dört kişilik büyük bezikte kimin kağıdı yüksek ve sayısı en çoksa ona karşı cephe al­mak, büyük sayı yazdırmamaya çalışmak gerekir. Hatta ona yazdırmamak için öteki oyuncuların kendi sayılarını feda etmeleri oyunun kurallarındandır.
• Bazı zamanlar, bir el açılan koz, öteki elde açıl­maz. Muhakkak aradan bir el geçmesi, arada başka bir koz açılması gerekir. Fakat bu, bezik kurallarından değildir. Anlaşmaya ve konuşmaya bağlı bir şeydir.
• Eksik kağıtla, yani üç asla yüz, üç papazla seksen, üç kızla altmış ve üç vale ile kırk yazanların sayıları sili­nir, marketten indirilir. Kumar hırsızları buna “Borlo” yani “yazılmış yazılmıştır” derler. Fakat bu doğru değildir, sa­yıyı indirmek gerekir.